آخرالزمان و ویژگی های آن

 

روز
نهم ربیع الاول، پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام، امامت صاحب
الزمان(عج) آغاز می شود. این روز، روز آغاز امامت امید شیعیان و مستضعفان
است.

ای منتظر، ای منجی بشریت، ای آخرین ذخیره الهی!

ای حجت بن الحسن العسکری و ای صاحب الزمان!

بیا و بر دلهای زخمی و مجروح و خسته شیعیان و محبین خود مرهمی بگذار.

یا
صاحب الزمان! بامدادان جمعه را با اشتیاق و امید آغاز می کنیم و عصر جمعه
که از راه می رسد، بار دیگر غم و غصه تنهایی و دوری و فراق و هجر تو،
قلبمان را می فشارد و بار گرانی بر دلهای  دوستان و شیعیان تو تحمیل می
گردد، و هفته ای دیگر را به امید آدینه ای دیگر سپری می کنیم تا شاید
آدینه بعد، روز وصل ما با تو باشد.

انتظار فرج قائم آل محمد صلی
الله علیه و آله و سلم متضمن اقرار به وجود و حیات و ظهور آن بزرگوار و
عدم شک درباره ایشان و پذیرفتن غیبت و تحمل فراق آن عزیز و عدم اعتراض به
پنهان بودن آن محبوب و صبر بر بلایا و آزارها و ناکامی ها و تمسک به آثار
قابل تحصیل از ائمه هدی علیهم صلوات الله و ارشاد و استرشاد و رجوع به
راویان اخبار ایشان و تقلید از فقهاء جامع شرایط می باشد. بنابراین وظیفه
اصلی شیعه در مقام انتظار، احراز تکالیف الزامیه ای است که از سوی شارع
مقدس متوجه او می باشد و این امر از یکی از طرق یقین، اجتهاد، تقلید و
احتیاط محرز می گردد.

بی تردید هر آغازی را انجامی است و هر شروعی
را پایان، مگر ذات اقدس پروردگار که آغاز و انجام ندارد. دنیا نیز از این
قاعده کلی و فراگیر بیرون نیست. از این رو زمانی بر این دنیا گذشته و
زمانی خواهد گذشت که زمان پایان خواهد بود و این قسمت پایانی کتاب زمان را
" آخرالزمان" نام نهاده اند.

"آخرالزمان" اصطلاحی است که در فرهنگ
اغلب ادیان بزرگ دنیا به چشم می خورد و بویژه در ادیان ابراهیمی از
برجستگی و اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این اصطلاح معمولا به مدت
زمان پایان دنیا و رویدادهایی که ممکن است در آن بخش از زندگی دنیوی به
وقوع بپیوندد، گفته می شود که ادیان بزرگ درباره آن پیشگویی هایی کرده و
مطالبی ذکر نموده اند.

از جمله صحیفه آسمانی مسلمانان در مواردی
فراوان به این بخش از آینده اشاره کرده، پرده از برخی رخدادهای آن زمان
برداشته است. بطور کلی در معارف ارزشمند اسلامی این اصطلاح به دو معنا به
کار رفته است:

1- مدت زمانی طولانی که با ولادت آخرین پیامبر الهی
آغاز و با شروع  قیامت پایان می یابد و از همین جهت است که از پیامبراسلام
به عنوان پیامبر آخرالزمان یاد شده است.

2- معنای دوم که تا حدودی از معنای نخست محدودتر است به مدت زمانی که با ولادت حضرت مهدی(ع) آغاز شده، زمان غیبت صغری و کبری و همچنین ظهور حکومت جهانی آن حضرت را نیز شامل می گردد.

از
مجموع احادیثی که در کتاب های روایی، تفسیر و تاریخ درباره دوران
آخرالزمان ذکر شده، دو مطلب اساسی و قابل توجه به دست می آید که گویای این
مطلب است که آخرالزمان به دو دوره کاملا متفاوت تقسیم می شود: دوران نخست
زمانی است که در آن فساد اخلاقی و ظلم و ستم جوامع بشری را فرا خواهد گرفت
و در دوران دوم- که با قیام مصلح جهانی آغاز می شود- تمامی فسادها و ظلم
ها ریشه کن شده، جای خود را به عدالت خواهد داد و توحید، عدل و رشد عقلی و
علمی در سراسر زندگی انسان ها گسترش می یابد.

کلیات عقاید مربوط به آخرالزمان تقریبا در میان فرقه های بزرگ اسلام پذیرفته شده است، ولی این که آیا این تحولات آخرالزمان  با ظهور مهدی موعود(ع) پدیدار خواهد شد و نیز در این که مهدی موعود چه کسی است، اختلافاتی وجود دارد.

شیعیان دوازده امامی، حضرت مهدی(ع)
و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشری در دنیا دانسته، برپایی قیامت
صغری و حاکمیت برخی از ائمه را تحت عنوان" رجعت" مُهر پایانی طومار زندگی
بر زمین ذکرکرده اند، که البته هر دو مجالی وسیع می طلبد و فرصتی دیگر.

پیوند
مهدویت با آخرالزمانتعبیرهایی در روایات وجود دارد که پیوند ناگسستنی
مهدویت با آخرالزمان را به روشنی بیان می کند. در ذیل برخی از این روایات
را نقل می کنیم:

1- امام صادق(ع) از جد بزرگوارشان رسول گرامی اسلام(ص) روایت فرمود که آن حضرت رو به سوی علی(ع) نموده، چنین فرمودند:

آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟ عرض کرد: بله یا رسول الله. پس آن حضرت فرمود: هم اینک جبرییل نزد من بود و مرا خبر داد که آن قائمی که در
آخرالزمان ظهور می کند و زمین را پر از عدل و داد می نماید؛ همانگونه که
از ظلم و جور آکنده شده باشد، هر آینه از ذریه تو و از فرزندان حسین(ع)
است."(1)

2- عبدالله بن مسعود از رسول گرامی اسلام(ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود: " لا تذهب الدنیا حتی یلی امتی رجل من اهل بیتی یقال له المهدی"(2)؛ دنیا به پایان نرسد مگر این که امت مرا مردی رهبری کند که از اهل بیت من است و به او مهدی گفته می شود."

3-
ابان می گوید:" امام صادق فرمود: دنیا به سرانجام نخواهد رسید تا این که
مردی از تبار من قیام نماید و به حکومت آل داود( که خود علم خواهد داشت)
حکم می کند و از بینه سؤال نخواهد نمود و هر صاحب حقی را به حق خویش خواهد
رساند."(3)

4-در حدیث شریف نبوی می خوانیم:

روزهای دنیا منقضی نگردد تا این که مردی از اهل بیت من - بر زمین - حکومت کند که هم نام من باشد.

5-
عبدالله بن مسعود می گوید پیامبر خدا فرمود: اگر از دنیا بیش از یک روز
باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی خواهد کرد تا مردی از خاندان
مرا برانگیزد.(5)

در همه روایات فوق با تعبیرهای مختلف بحث آخرالزمان و ظهور امام زمان(عج) در این دوران مطرح شده است.

 

علائم و نشانه های آخرالزمانآخرالزمان دارای نشانه هایی است که در اصطلاح به آن ها" علائم آخرالزمان" گفته می شود.

علاوه
بر اصطلاح رایج" علائم آخرالزمان" در فرهنگ مسلمانان، اصطلاح مشابه دیگری
است که از آن به " اشراط الساعة" یاد می شود. اگرچه این اصطلاح به علائم
وقوع قیامت اختصاص دارد، ولی از بررسی روایاتی که زیر این عنوان در کتاب
های حدیثی ذکر شده است، به دست می آید که محتوای سخنان، مطالب مشترک
فراوانی با روایات آخرالزمان دارد و بسیاری از نشانه ها در هر دو دسته
روایات ذکرشده است. البته اصطلاح دوم نزد اهل سنت و اصطلاح نخست نزد
شیعیان شایع تر و رایج تر است.

همانگونه که اشاره شد، این دوره
دارای ویژگی هایی است که در روایات اسلامی از آن یاد شده است. برخی از آن
خصوصیات که در آستانه ظهور به خوبی قابل مشاهده است، عبارتند از:

1- فراموش کردن دین:پیامبراکرم(ص) آنگاه که به توصیف زندگی مردم در دوران آخرالزمان می پردازد، اینگونه می فرماید:

"
برای مردم روزگاری فرا می رسد که دین و آئین آن ها در همّ هایشان است و
همت آن ها شکم هایشان و قبله آن ها زنانشان می باشد. رکوع  و سجودشان برای
مال دنیاست، در حیرت و مستی خواهند بود و نه مسلمانند و نه نصرانی."(6)

2-
دنیا پرستی:از دیگر ویژگی های آخرالزمان، غوطه ور شدن مردم در دنیا و دنیا
پرستی است. رسول گرامی اسلام(ص) در این باره فرموده اند:

" به زودی
زمانی بر امت من می آید که در آن زمان درون آن ها پلید می شود ولی ظاهر آن
ها به طمع دنیا آراسته می گردد. به آنچه در پیشگاه خداوند است دل نمی
بندند، دین آن ها ریا، و [تظاهر] است، خوف از خدا به دلشان راه نیاید[ و
خداوند آن ها را به عذابی فراگیر دچار سازد و به این صورت که ] آن ها
خداوند را همچون آدم غرق شده می خوانند و خداوند دعایشان را مستجاب نمی
کند."(7)

3-
فتنه های بزرگ:از دیگر ویژگی های عصر آخرالزمان، ظهور و بروز امتحانات
بزرگ الهی است که بسیاری از انسان های سست ایمان در این آزمایش های الهی
مردود و عده ای که ایمان در تمام وجودشان رسوخ کرده، موفق بیرون می آیند.

ابوخالد کابلی از امام سجاد(ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود:

 "
ای اباخالد! هر آینه فتنه هایی همچون قطعه های شب تار[ در راه است] و فرا
خواهد رسید که هرگز کسی [ از آن] نجات نخواهد یافت مگر کسی که خداوند از
او پیمان گرفته است و ایشان چراغ های هدایت و چشمه ساران دانشند."(8)

آری
کسی که در ریزش فتنه، سرایمان را به سلامت در برد، کاری کارستان کرده است
که پیامبر اکرم از آن سوی اعصار و قرون از دیدن ایشان در شگفت آمده به
علی(ع) چنین فرمود:

ای علی! بدان که شگفت آورترین مردم در ایمان و
بزرگترین آنان در یقین مردمی می باشند که در آخرالزمان واقع شده اند،
پیغمبر را ملاقات نکرده اند و از امام خود محجوبند و همانا به نوشته- که
خط سیاهی بر صفحه سفید است- ایمان آورده اند."(9)

سیمای زندگی در آخرالزمانبا توجه به ویژگی های فوق می توان سیمای زندگی در آخرالزمان را اینگونه ترسیم نمود:

الف-
دین در آخرالزمان:همانگونه که اشاره شد، عوامل فراوانی دست به دست هم
داده، روز به روز حقیقت تابناک دین را در هاله ای از ابهام فرو می برند.
از این رو همواره دین، رو به کم رنگ شدن در جوامع می رود و خرافات و
انحرافات فراوانی گریبان گیر آن می شود به نحوی که وقتی حضرت مهدی(ع) قیام نموده، غبار از چهره دین برمی گیرد. همگی گمان می کنند این دین جدیدی است که آن حضرت ارائه می فرماید. رسول خدا(ص) می فرماید:

"
بر امت من زمانی پیش می آید که از قرآن جز نقش آن و از اسلام جز نام آن
باقی نماند.[ به ظاهر] مسلمان نامیده می شوند در حالی که بیش از همه
مردمان از آن دورند، مساجدشان آباد است ولی از هدایت خالی است."(10)

ب-
مردان آخرالزمان:اگرچه امتحان خداوند برای زن و مرد یکسان است ولی پاره ای
روایات به خصوص درباره مردان آخرالزمان سخن گفته اند که امام صادق(ع)
فرمود:

" مردی را می بینی هنگامی که یک روز بر او گذشته و گناه بزرگی
انجام نداده است. از قبیل فحشا، کم فروشی، کلاهبرداری و یا شرب خمر، بسیار
غمگین و اندوهگین می شود."(11)

 

ج-
زنان آخرالزمان:خداوند متعال زن را همانند مرد گوهر گرانبهای آفرینش
قلمداد کرده است و او گاه با اختیار و انتخاب خود تا اوج کمالات معنوی
صعود می کند و گاهی به پایین ترین درکات سقوط می نماید.

رسول گرامی اسلام(ص) در وصف برخی از زنان آخرالزمان چنین می فرماید:

"
چگونه می شود حال شما هنگامی که زن های شما فاسد شوند و جوانانتان فاسق و
شما نه امر به معروف می کنید و نه نهی از منکر.  به پیامبر اکرم(ص) گفته
شد که آیا این چنین خواهد شد؟! آن حضرت فرمود: بله و بدتر از آن[ نیز خواهد شد]."(12)

و بالاخره سیمای زنان بد در آخرالزمان را با این سخن از امیرمؤمنان علی(ع) به پایان می بریم که فرمود:

"
در آخرالزمان و نزدیک شدن قیامت- که بدترین زمان هاست- زن هایی ظاهر می
شوند که برهنه و لخت می باشند، زینت های خود را آشکار می سازند، به فتنه
ها داخل می شوند و به سوی شهوت ها می گرایند و به سوی لذت ها می شتابند،
حرام های الهی را حلال می شمارند و در جهنم جاودانه خواهند بود."(13)

 

نجات
یافتگان آخرالزمانسخن را با کلامی از امیرمؤمنان(ع) درباره انسان هایی که
در این دوران سخت، نجات می یابند به پایان می بریم که آن حضرت فرمود:

"
و آن زمانی است که از فتنه ها نجات نمی یابند مگر مؤمنانی که بی نام و
نشانند، اگر در حضور باشند شناخته نشوند و اگر غایب گردند کسی سراغ آنها
را نمی گیرد. آنها چراغ های هدایت و نشانه های روشنند. نه مفسده جو هستند
و نه فتنه انگیز، نه در پی اشاعه[ فحشایند] و نه مردمی سفیه و لغوگو!
اینانند که خداوند درهای رحمتش را به سویشان باز می کند؛ و سختی ها و
مشکلات را از آنان برطرف می سازد."(14)

 

پی نوشت ها:1- ابن ابی زینب، غیبت نعمانی، کتابخانه صدوق، 1366، چاپ اول، ص 357، ح1.

2- الطوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، کتاب الغیبه، موسسه المعارف الاسلامیه، الطبعة الثانی، 1417، ص182.

3- الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1365، ج1، ص397.

4- الطبرسی الاملی، ابوجعفر، بشارة المصطفی لشیعه المرتضی، منشورات المطبعه الحیدریه، ص 258.

5- الطوسی، ابوجعفر، کتاب الغیبه، ص 46، روایت30.

6- محدث نوری، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت، چاپ اول، ج11، ص 379، ح22.

7- الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، ج 8، ص306.

8- شیخ مفید، امالی، کنگره شیخ مفید، 1413، ق، ص45.

9- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، انتشارات جامعه مدرسین، 1413، ج4، ص366.

10- شیخ صدوق، ثواب الاعمال، انتشارات شریف رضی، 1364، ص253.

11- الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 8، ص40.

12- حرانی، حسن بن شعبه، تحفة العقول، انتشارات جامعه مدرسین، 1404، ص49.

13- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، انتشارات جامعه مدرسین، ج3، ص390/ طبرسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، انتشارات شریف رضی، ص 201.

14- سید رضی، نهج البلاغه، نشر امام علی، ترجمه محمد کاظم محمدی، محمد دشتی، خطبه 103.